HẢI DƯƠNG HỌC

Bảo tàng Hải dương học Nha Trang (thuộc Viện Hải dươnghọc) thường được du khách chọn là điểm đến đầu tiên khi du lịch Nha Trang  Đây là thế giới với nhiều loài cá biển đa dạng, nhiều mẫu vật biển và các công trình nghiên cứu khoa học về biển. Thành lập từ năm 1923, đến nay, Bảo tàng của Viện Hải dương Học Nha Trang đã có một bộ sưu tập phong phú với trên 20.000 mẫu vật của hơn 4.000 loại sinh vật biển và nước ngọt.
Trong khuôn viên Bảo tàng, khu vực trưng bày các mẫu vật rộng 250m2, phần lớn diện tích trưng bày những hình ảnh về cá voi. Đối với ngư dân Việt, những câu chuyện về cá voi đã trở thành huyền thoại, đến mức cá voi còn được gọi tên là cá Ông (ông Nam Hải). Tại khu vực này, ấn tượng đầu tiên của du khách chính là bộ xương cá voi lưng gù khổng lồ với chiều dài 19m và nặng gần 1 tấn. Trong quá trình đào mương làm thủy lợi, ngày 5-13-1994, người dân xã Hải Hậu, tỉnh Nam Hà đã phát hiện bộ xương cá voi nằm ở dưới lớp đất sâu 1,2m. Địa điểm phát hiện cách biển 4km theo đường chim bay. Việc di chuyển bộ xương cá voi và khôi phục toàn vẹn mẫu vật để trưng bày như hiện nay là quá trình công phu của các cán bộ Viện Hải dương học Nha Trang  Tại Bảo tàng còn có bộ xương bò biển Dugong. Dugong bị chết ngày 22-1-1997 tại Lò Vôi, vườn Quốc gia Côn Đảo, Vũng Tàu và được nơi đây tặng lại cho Viện Hải dương học Nha Trang vào tháng 11-1997. Bộ xương dài 273cm và nặng gần 300km.
Ngoài bộ xương cá voi nói trên, Bảo tàng Hải dương học còn trưng bày nhiều hình ảnh giới thiệu về những bộ xương cá voi khác. Đó là bộ xương cá voi chết năm 1995 tại đảo Thổ Chu của Bảo tàng Quảng Ninh, hiện đã được phục chế; bộ xương cá voi chết và dạt vào huyện Tiền Hải tháng 5-1995 của Bảo tàng tỉnh Thái Bình. Bộ xương dài 13,5m, gồm 13 đôi xương sườn. Ở Bảo tàng biển Đồ Sơn - Hải Phòng còn có bộ xương cá voi Bắc Cực dài 15m. Một bộ xương cá voi khác thuộc loại “tên tuổi” hiện đang được lưu giữ tại Vạn Thủy Tú (Phan Thiết) có chiều dài 20m, được phát hiện từ năm 1850, thuộc loại cá voi vây.
Bên cạnh việc giới thiệu các bộ xương cá voi đang được lưu giữ tại nhiều nơi trên đất nước, khu trưng bày còn sử dụng máy chiếu để giới thiệu về đời sống của các loài cá voi trên thế giới. Như con cá voi lưng gù đang là loài quý hiếm, hiện chỉ còn 2.500 con. Cá voi lưng gù là loài cá voi răng lược có kích thước đạt đến 19m, con mới sinh có thể nặng 1,4 tấn. Chúng có thể di chuyển một hành trình dài 8.000 km. Cá voi đầu bò phương Bắc cũng nằm trong “sách đỏ”. Chúng có chiều dài 18 - 20m, nặng từ 30 - 80 tấn và hiện cũng chỉ còn chưa tới 300 con trên toàn thế giới.
Khu trưng bày còn giới thiệu nhiều loài cá voi khác như: cá voi Đê Ni, thường sống tập trung ở vịnh California, cá voi vây, cá nhà táng, cá voi đầu bò phương Nam, cá voi nhỏ… Hấp dẫn nhất chính là hình ảnh giới thiệu về con bò biển huyền thoại, được coi là Mỹ nhân ngư trong các câu chuyện thần thoại của người Hy Lạp. Bò biển khi hú lên giữa đại dương giống như tiếng hát của người phụ nữ.
Khu trưng bày cá voi tại Bảo tàng Viện Hải dương học Nha Trang ngoài việc cho người xem một cái nhìn khá tổng quát về loại cá khổng lồ của đại dương còn giúp nâng cao ý thức bảo vệ loài sinh vật biển đang có nguy cơ diệt chủng này. 

VIỆN HẢI DƯƠNG HỌC

Chúng ta đang đi trên con đường Trần Phú đây là con đường duy nhất của thành phố giáp biển để đến điểm tham quan đầu tiên của chúng ta. Viện nghiên cứu biển nằm ngay trong khu vực cảng Cầu Đá, đây là một trong những cơ sở nghiên cứu khoa học được thành lập sớm nhất ở Việt Nam. Được Bác Sĩ Yersin thành lập năm 1992 đến năm 1927, Bảo tàng sinh vật biển chính thức hoạt động và có nhiều lần ngưng hoạt động để sưu tập các loại động thực vật ở vùng Đông Nam Á lúc mới thành lập tên là Viện Nghiên Cứu Biển và được đổi tên là Viện Hải Dương Học (HDH) năm 1993 cho đến nay. Tại Viện HDH trưng bày nhiều mẫu sinh vật biển, trong đó có nhiều mẫu vật có từ năm 1922.. Đến 1975 bảo tàng quản lý và gìn giữ 8.000 và có nhiều lần ngưng hoạt động. 1986 bảo tàng mở cửa đón khách vài tháng và đến 1992 mới chính thức mở cửa hoạt động cho đến nay. Khi đến đây tham quan quý khách sẽ được thăm hai nơi : thứ nhất là nơi có các bể sinh vật sống với các loại như : hải sản, hải quỳ, sam, huệ biển, cầu gai, cá ngựa, san hô, sao biển, tôm, cá, mao tiêm, cá mặt quỷ, cá nóc, sứa, bạch tuộc... Các bể luôn luôn được bổ sung nhiều loại quý hiếm; thứ hai là bảo tàng sinh vật biển nơi đây có một bộ về các sinh vật biển từ loài ruột khoang giáp sáng, lớp cá có xương, bò sát và cho đến các động vật có vú. Tầng trệt của tòa nhà chính, nơi có thủy cung nuôi sinh vật biển và những tủ đựng tiêu bản, sắp xếp theo hệ thống tiến hóa của sinh vật.

Tại đây có trưng bày mô hình hai con hải cẩu nhồi bông, nguyên trôi từ Bắc Cực xuống được nuôi ở Viện cả năm trời rồi bệnh chết. Trước cổng Viện chúng ta sẽ bắt gặp ngay mô hình cá Mao Tiêm được mệnh danh là nữ hoàng của biển cả là giống cá quý hiếm – cho nên được chọn làm biểu tượng của Viện. Chính cái vẻ đẹp bên ngoài của nó đã quyến rũ những con vật khi đến gần nó phóng ra nọc độc làm tê liệt con mồi. Xin giới thiệu một vài động vật biển tiêu biểu :

Hồ Lớn:

+ Cá Mao Tiên: hay được gọi là Công Chúa Biển vì có màu sắc rực rỡ, nó có thể thay đổi màu sắc tùy theo môi trường, tuy nhỏ nhưng mang nhiều độc tố, độc tố của cá Mao Tiên name ở mang và vây cá. Loài cá này thường sinh sống ở vùng biển có san hô.

+ Cá thù lù: có hình dáng giống như cá dĩa sọc vàng đen.

+ Cá chẽ bông

+ Sam biển: Là sinh vật thuộc họ giáp xác, thường khi di chuyển con đực và con cái dính liền với nhau, vì vậy mà người ta mới nói là “dính như sam”. Con So, có hình dạng giống như con Sam nhưng đi một mình, con So có nhiều chất độc vì vậy các bạn nên cẩn thận.

+ Cá Đuối Điện: Thuộc bộ cá Sụt , có thể phóng ra tia lửa điện để tự vệ

+ Sao Biển: có 5 cánh, trên cánh có những xúc tua.

Hồ Nhỏ: cá Kia, san hô, cá mú, hải quì.

Hồ cá mập: Cá Mập Vây Đen là loại cá rất hung dữ thường hay tấn công các loại cá khác, vì nó phải luôn hoạt động nên rất mau đói. Nó có đôi hàm bén nhọn nhất trong các loại cá.

Hồ Cá Nhám Da Beo: Dài khoảng 1m da có đốm giống như da của con beo. Hiện các nhà khoa học đang nghiên cứu huyết thanh của nó trong việc điều trị bệnh ung thư:

Dọc hành lang: là hồ nuôi các loại cá như: cá bò Picasso, cá bò đuôi én, cá bò da, cá mó vệ sinh, hải quỳ, cá khoang cổ, tôm bác sĩ, cá chình bông, cá sơn đá, hải quì ống và cá ngựa.

+ Cá ngựa : bơi đứng, đôi mắt có thể nhìn mọi phía, phát hiện con mồi và kẻ địch mọi góc độ, đặc biệt con cái có nhiệm vụ đẻ trứng vào túi phía trước con đực, còn con đực có nhiệm vụ mang buồng trứng 7 tuần chờ ngày sinh nở. Tại Việt Nam có 8 loài cá ngựa sống chủ yếu ở các rạng San Hô, các thảm cỏ biển và các cửa sông dọc theo bờ biển Việt Nam. Sách đỏ Việt Nam (xuất bản 1992) đã nêu tới 4 loài cá ngựa

+ Cá tầm : là loại cá quý hiếm chủ yếu sống tập trung ở vùng biển Catxpi nước Nga, cá dài 2m nặng 500kg.

+ Cá hồi : cho ra loại trứng Carian hảo hạng, nếu được chế biến giá trị có thể lên đến 400USD/kg.

+ Đồi mồi : làm đồ trang sức.

  + Chim yến : làm tổ vào mùa xuân, đến tháng tư âm lịch thì xong, tổ yến hình bầu dục được làm từ nước bọt của chim yến. Tổ yến sẽ bám chặt vào vách đá, lúc này những người khai thác sẽ gỡ tổ yến lần thứ nhất, để có tổ đẻ trứng chim yến phải làm tổ lại lần thứ hai, sau khi chim con trưởng thành người ta thu hoạch lần thứ hai, yến là loài chim có thể bay từ 300 – 400km mỗi ngày để kiếm mồi. Một kg tổ yến từ 1.500 – 2.000USD tùy loại. Hằng năm tỉnh Khánh Hòa thu từ 1.500 – 1.700kg yến.

+ Bộ xương cá voi lưng gù : được phát hiệntại tỉnh Nam Hà vào 8-12- 1994 trong lúc làm mương đào kinh thủy lợi nằm dưới mặt ruộng sâu 1,2m và tỉnh Nam Hà đã giao cho Viện Hải Dương Học vào 10/1995. Bộ xương cao 3m, dài 18m, khoang bụng rộng 2m, 48 đốt sống, loại cá này tuổi thọ 40 – 50 năm (thường chỉ dài từ 15 – 16m), nặng trung bình 80 – 100 tấn. Cá sinh trong vùng nước ấm mỗi lần sinh một con, cá con trung bình dài 4 – 5m, nặng 1.200kg. Qua phân tích các nhà khoa học cho rằng chú cá voi trưng bày trong Viện đã có trên 200 năm.

Vào ngày 14/09/2002 Viện HDH kỷ niệm 80 năm ngày thành lập Sở Nghề Cá Đông Dương ngày 14/09/1922 (tiền thân của Viện HDH ngày nay). Trong 80 năm qua Viện HDH đã nghiên cứu, chinh phục và bảo vệ biển Đông của Việt Nam. Viện đã thực sự trở thánh trung tâm nghiên cứu phát triển khoa học, công nghệ về biển của cả nước, của khu vực và quốc tế…Mấy năm gần nay Viện được sự quan tâm của nhà nước nên được nâng cấp cơ sở vật chất và chất lượng đội ngũ nghiên cứu khoa học.

Hiện nay Viện có trên 300 cán bộ, công chức đang nghiên cứu triển khai khoa học , trong số đó có nhiều người được đào tạo trên đại học ở nhiều nước trên thế giới. Trong khoảng 4 năm gần nay, đội ngũ nghiên cứu đã có thêm 17 thạc sĩ, tiến sĩ ……Cuối năm 2001 Viện đã được Đại Sứ Quán Đan Mạch đầu tư 1,4 tỉ đồng để cải thiện và nâng cấp một cách cơ bản “Cơ sở thí nghiệm và thuần hóa sinh vật biển”. Đây là một công trình độc nhất vô nhị về đều kiện triển khai các thực nghiệm cơ bản. Nơi đây lưu giữ bảo quản 20 ngàn mẫu sinh vật biển  trên 100 ngàn loài sinh vật biển.

Viện nghiên cứu về các vấn đề về biển và khí hậu nhằm phục vụ, bào vệ các hệ sinh thái, phòng chống thiên tai, bào vệ môi trường, có cơ sở khoa học phục vụ, quản lý phát triển bền vững vùng ven bờ. Viện HDH còn nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ phục vụ cho việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế các vùng ven biển (nuôi Vẹn, nuôi Hàu, nuôi Tôm trên cát, vùng đất nhiểm mặn, phục hồi các hệ sinh thái  san hô, cỏ biển) xử lý nâng cao chất lượng môi trường nuôi trồng hải sản. Nghiên cứu đánh giá các tác động của môi trường cho các dự án trọng điểm quốc gia. Cung cấp tư liệu, thông tin khoa học và công nghệ biển. Viện đã in và xuất bản hơn 1000 công trình ấn phẩm trong và ngoài nước.

Viện đã tham gia nghiên cứu phát triển và triển khai các dự án hớp tác khu vực và quốc tế. Tăng cường công tác bảo tàng, giáo dục cộng đồng bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, môi trường. Nhân kỷ niệm 80 năm ngày thành lập Viện HDH đã khánh thành khu nhà nghiên cứu thí nghiệm hải dương học và môi trường biển gấp 3 lần so với trước nay với 100 tỷ đồng và noun nhận Huân Chương Lao Động hạng 3. Cũng vào dịp này, Viện đã đón tiếp chủ tịch nước CHXHCN VN Trần Đức Lương đến thăm.