Thác Yang Bay, nàng công chúa giữa đại ngàn

Con suối uốn lượn qua rừng cây rậm rạp, vượt qua những tảng đá, đổ dốc tạo thành thác nước Yang Bay như suối tóc của người con gái e ấp giữa đại ngàn. 

Nằm cách Nha Trang khoảng 45 km, thác Yang Bay (xã Khánh Phú, huyện Khánh Vĩnh) nằm ở độ cao trên 100 m so với mực nước biển, lọt thỏm giữa cánh rừng nguyên sinh và những dãy núi cao sừng sững. Đường vào thác Yang Bay hai bên phủ kín cây xanh, rực rỡ sắc hoa bốn mùa.

Từ xa, du khách sẽ nhìn thấy một dòng thác ào ào đổ xuống, trong một không gian ngập tràn màu xanh của cây rừng. Một cảm giác vô cùng dễ chịu khi bạn được đắm mình trong không gian trong trẻo, mát lành của vùng bán sơn địa, ngắm nhìn non nước hữu tình.

Dòng thác Yang Bay chảy qua nhiều vách đá. Ảnh: Ngoisao.net

Yêu mến cảnh non nước hữu tình, nàng tiên út thường cải trang thành thôn nữ, đi vào bản để xem cuộc sống của con người dưới thượng giới. Rồi nàng đem lòng yêu một chàng trai nghèo trong bản.

Những người dân nơi đây kể lại, Yang Bay theo cách gọi của người dân tộc Raglai có nghĩa là “Thác trời”. Tương truyền, ở trên dãy núi Gia Kang có rất nhiều tảng đá nhẵn và bằng phẳng như bàn cờ. Ngọc Hoàng và các nàng tiên thường xuống đây dạo chơi và mở tiệc dịp đầu xuân.

Không đồng ý với mối tình này, Ngọc Hoàng nổi giận hoá phép biến chàng trai thành đá. Vẫn còn lưu luyến với người tình, nàng tiên út nhất quyết ở lại canh giữ bức tượng đá khiến Ngọc Hoàng nổi giận làm nắng hạn khiến tất cả sông suối, hồ ao đều khô cạn.

Đang lúc hoang mang và thất vọng, bỗng nhiên có hai mẹ con nhà cóc xuất hiện, vừa nhảy vừa kêu lên ai oán cho đến khi hơi tàn lực kiệt mà chết. Cóc con chờ mãi không thấy mẹ về cũng kêu khóc thảm thiết rồi chết theo.

Biết được chuyện này, Ngọc Hoàng vô cùng ân hận và cảm động, nước mắt chảy xuống chỗ cóc mẹ nằm tạo thành thác lớn, chỗ cóc con nằm tạo thành thác nhỏ. Để tưởng nhớ mẹ con nhà cóc và muôn loài, người đời đã đặt tên cho thác lớn là Yang Bay (thác trời), thác nhỏ là Yang Khang (con trời).

Thác Yang Bay như suối tóc của người con gái giữa đại ngàn. Ảnh: Lê Triều Nhất

Từ dưới nhìn lên, du khách ngỡ ngàng trước thác trời cuồn cuộn chảy, tiếng ào ào của nước đập vào vách đá, tung bọt trắng xóa. Vào mùa hè, nước mát và trong vắt. Đêm đến trời se lạnh, sương mù bảng lảng trên những sườn núi.

Đến thác Yang Bay, du khách sẽ cảm nhận vẻ đẹp lung linh với con suối uốn lượn qua những rừng cây rậm rạp, vượt qua những tảng đá, rồi đổ dốc tạo thành những thác nước như suối tóc của người con gái Raglai e ấp nằm lẫn giữa đại ngàn bao la.

Dưới chân thác Yang Bay là một hồ nước rộng mênh mông, có thể nhìn thấy được những phiến đá dưới lòng hồ. Xung quanh là cây cảnh với nhiều sắc hoa rực rỡ. Tại mỗi hồ nước cạn, những nhóm khách nô đùa và tận hưởng sự mát rượi của dòng nước, thỏa thích vẫy vùng để quên đi những lo toan của cuộc sống thường nhật.

Sau khi nô đùa với dòng nước, men theo những con đường núi cao dần với nhiều vách đá cheo leo, bạn sẽ lên đỉnh thác. Từ đây phóng tầm mắt nhìn xuống, bạn sẽ thấy sự hùng vĩ của đất trời. Khách có thể thả hồn ngắm non nước mây trời, những dòng nước cuồn cuộn chảy qua những thảm thực vật hai bên bờ.

Phía dưới chân thác là một hồ nông, du khách có thể tắm ở đây. Ảnh: VNE

Thú vị nhất là ngắm được chiều buông trên thác Yang Bay thơ mộng, những sợi nắng vàng rơi rớt trên mặt hồ cùng tiếng gió của núi rừng, tiếng nước đổ trong một khung cảnh thật lãng mạn.

Anh Phương

VINPEARLLAND

Vinpearl Land hay Khu du lịch Hòn Ngọc Việt (tên cũ cho đến tháng 12 năm 2006) là một khu du lịch sang trọng của Nha Trang nằm trên đảo hòn Tre. Vinpearl Land thành lập năm 2001, lên sàn chứng khoán HOSE từ năm 2008 và là một cơ sở của tập đoàn Vingroup.

Phương Tiện

Ngoài những phương tiện đi lại như canô ta-xi, tàu cao tốc và phà, khách tham quan còn có thể sang đảo Hòn Tre bằng hệ thống cáp treo dài 3320 mét, cáp treo vượt biển dài nhất Việt Nam với 9 cột trụ trên biển và đất liền có hình dáng và cấu trúc giống tháp Eiffel, vào ban đêm sẽ được thắp sáng bằng laser. Hệ thống này có thể chuyên chở 1000-1500 người một giờ, giúp cho việc qua lại giữa đảo và đất liền được dễ dàng hơn.

Cáp treo

Được đánh giá là một trong những tuyến cáp treo vượt biển dài nhất thế giới. Cáp treo Vinpearl Land được khởi công xây dựng vào tháng 4 năm 2006 và khai trương vào ngày 10 tháng 3 năm 2007. Tuyến cáp này dài 3,32 km, điểm cao nhất là 54 m với chiều cao trung bình là 45 m so với mặt nước biển. Tuyến được nối với nhau bởi bảy trụ trên biển, hai trụ trên bờ và hai nhà ga đặt tại hai đầu Nha Trang và Hòn Tre. Sự thông suốt vận chuyển được đảm bảo nhờ 47 cabin 8 chỗ, rút ngắn thời gian di chuyển còn 9 phút 20 giây và có thể hoạt động ở điều kiện gió cấp 7.

Bến phà

Đón khách từ đất liền tới Vinpearl Land dài khoảng hơn 2 hải lý và đi phà phải mất tới 20 phút (6 hải lý/tiếng).

Lịch chạy phà: 8h00 - 22h30

Tàu cao tốc

Đón khách từ đất liền đi tới Vinpearl Land mất 7 phút bằng tàu cao tốc (17 hải lý/tiếng). Lịch hoạt động:24h/24h (30 phút /chuyến)

Khu trò chơi.

Trò chơi ngoài trời

Vũ trường Exotica

Đu quay cảm giác mạnh

Đu quay thú nhún

Đu quay con voi

Đu quay dây văng

Tàu lượn cao tốc

Trò chơi trong nhà

Phim 4 chiều,

Trò chơi ảo

Vườn cổ tích

Xe đụng

Thiên đường trẻ em

Trò chơi điện tử

Cưỡi bò tót

Thủy Cung

Công viên nước

Các tiện nghi khác

Phố mua sắm

Trung tâm hội nghị và biểu diễn đa năng

Làng ẩm thực

Khu sân khấu nhạc nước và biểu diễn ngoài trời

Vũ trường Exotica

HỒ CÁ TRÍ NGUYÊN

Vị trí: Khu du lịch Hồ Cá Trí Nguyên nằm trên đảo Bồng Nguyên hay còn gọi là Hòn Miễu (Đảo Cá) thuộc vịnh Nha Trang, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa.

Ðặc điểm: Đó là một vùng hồ trên biển được ngăn lại bằng hệ thống kè đá. Trong hồ được nuôi thả hàng trăm loại sinh vật biển quý hiếm và đẹp mắt như một bảo tàng sống về biển.

Sau nửa giờ trên thuyền máy từ cảng Cầu Đá, du khách sẽ đến với khu du lịch Hồ Cá Trí Nguyên. Đến đây, du khách có thể đi dạo quanh hồ hay ngồi đón gió ngay trên nhà thuỷ tạ vẫn có thể quan sát cảnh sinh hoạt của đủ loại sinh vật biển với những sắc màu rực rỡ dưới làn nước trong xanh như pha lê ngay dưới chân mình.

Khu Thủy Cung có đủ các loại cá và đặc biệt là các sinh vật biển quý hiếm. Công trình được các kiến trúc sư thiết kế và xây dựng theo mô hình một chiếc tàu buồm hóa thạch. Nơi đây du khách có thể  thư giãn, giải trí và ngắm nhìn sự sống của các loài thuỷ tộc cùng các nàng tiên cá... Trên đảo còn có khu Bãi Sạn là một bãi tắm được nhiều người yêu thích.                            

Ðảo Cá ở Nha Trang thuộc vịnh Nha Trang  tỉnh Khánh Hòa còn gọi là Hòn Miễu, đảo Bồng Nguyên. Hòn Miễu là đảo gần bờ nhất trong số các hải đảo ở Nha Trang, chỉ mất hai mươi phút bằng thuyền máy là đến nơi. Trên đảo có hai địa điểm tham quan du lịch là hồ cá Trí Nguyên và bãi tắm Bãi Sỏi.

Hồ cá ở đây được ngăn bằng hệ thống kè đá san hô đủ cao để mực nước trong hồ bao giờ cũng ngang với mực nước biển. Giữa các hồ cá là những lối đi rộng được lát bằng đá núi hoặc bê-tông. Phần lớn các hồ cá có diện tích 150 - 200 m2. Hồ lớn nhất và nuôi nhiều loại cá nhất rộng đến 3 ha. Chung quanh hồ, dọc theo đường đi còn trồng nhiều loại cây như sứ trắng, hoàng lan, phi lao, bàng lá tròn... Hệ thống hồ cá ở đây chia làm 2 dạng : ngoài trời và trong nhà. Nếu tính từ bờ đi vào, hồ cá lộ thiên là nơi nuôi đủ các loại cá quen thuộc như cá thu, cá ngừ, cá nục, cá đuối... ẩn mình trong hang đá là những chú mực, tôm hùm khổng lồ, có con nặng đến 3 kg.

Hồ trong nhà nhỏ hơn hồ lộ thiên, cá cũng nhỏ hơn nhưng thuộc loại đắt tiền nhất. Ðó là các loại cá cảnh với đủ mầu sắc độc đáo. Hồ thứ ba có thể nói là hồ độc đáo nhất. Ðây là hồ nuôi đồi mồi, rùa biển. Có những con rùa nặng hơn 100 kg và lớp mai trên lưng có đường kính 1,5 m phủ đầy rong rêu, sò ,ốc bám vào. Du khách chỉ cần ngồi trên kè đá dùng đôi chân khuấy nhẹ mặt nước hay thả vài mẩu bánh mì là có thể nhìn thấy cả một đàn đồi mồi hay rùa biển tụ lại.

Hồ thứ tư rộng mênh mông, tiếp giáp với chân đồi và bãi biển. Hồ này nuôi đủ loại cá biển từ loại nhỏ xíu như cá cơm cho đến loại cá nặng vài ba tạ. Ðây là hồ cá mà trẻ con ưa thích nhất bởi những bầy cá gỗ được đẩy tới bằng sức đạp, đạp ra giữa hồ để ngắm nhìn thỏa thích đủ loại cá nhởn nhơ bơi lội dưới nước. Để phát huy hết nguồn lực nơi đây mà thiên nhiên đã ban tặng cho con người, năm 1994, Công ty Du lịch Khánh Hòa đã đầu tư 10 tỷ đồng để xây dựng Thủy cung Trí Nguyên theo thiết kế khá độc đáo dạng một con tàu cổ. Trong con tàu được chia thành các tầng: tầng trệt có hồ nuôi cá; tầng 2 là nơi bán hàng lưu niệm, mỹ nghệ và nhà hàng nằm ở tầng 3. Trên boong tàu là cột buồm và khẩu súng thần công, đây cũng là vị trí lý tưởng để ngắm nhìn biển từ trên cao. ,,,Ðây cũng là một điểm hấp dẫn vì được xây dựng theo mô hình một con tàu hóa thạch dài 60 m, cao 30 m nằm dưới biển, ven bờ hải đảo, đứng từ xa cũng có thể nhìn rõ thủy cung này. Thủy cung Trí Nguyên là bộ sưu tập các loài cá biển và thực vật biển , sinh vật biển theo mô hình mở.

KHU DU LỊCH SINH THÁI TIẾNG ĐÁ

Để góp một tiếng nói tôn vinh đàn đá, ông Mà Dá A, dân tộc T'ring, Khánh Vĩnh, Khánh Hòa đã có sáng kiến tổ chức du lịch sinh thái tại xã Gianh Ly. Địa chỉ này cách thành phố Nha Trang hơn 40km.

 Là huyện miền núi phía tây tỉnh Khánh Hòa  Khánh Vĩnh được thiên nhiên ban tặng một nguồn tài nguyên với thảm thực vật rất phong phú. Nơi đây lại có nhiều dân tộc chung sống như: Kinh, Rag Lai, Ê Đê, T'ring, Tày... trong đó dân tộc Rag Lai chiếm đến 50%.
Đồng bào các dân tộc Khánh Vĩnh có những sinh hoạt văn hoá phong phú mang tính cộng đồng như lễ mừng lúa mới, lễ bỏ mả, lễ đâm trâu... Đặc biệt, họ là chủ nhân của một loại nhạc cụ độc đáo - đàn đá. Họ còn chế tạo ra các dàn đá bên cạnh nguồn nước suối phát ra tiếng kêu để đuổi thú rừng mà giữ nương rẫy. Hằng ngày, tiếng đàn đá hoà cùng tiếng suối tạo nên khúc nhạc trầm bổng, độc đáo của núi rừng, điểm tô thêm cho đời sống văn hoá của đồng bào...
Đến nay, trên địa bàn huyện Khánh Sơn và Khánh Vĩnh tỉnh Khánh Hòa người ta đã tìm được hàng chục bộ đàn đá có niên đại cách ngày nay khoảng trên 2.000 năm. Để góp một tiếng nói tôn vinh loại nhạc cụ độc đáo của núi rừng, ông Mà Dá A, dân tộc T'ring, nguyên Chủ tịch xã Giang Ly, Khánh Vĩnh đã có sáng kiến tổ chức du lịch sinh thái núi - rừng - suối - đá tại xã Gianh Ly (cách trung tâm thị trấn huyện Khánh Vĩnh 14 km về phía tây và cách thành phố Nha Trang trên 40 km). Điểm du lịch này cũng chính là nương rẫy của gia đình ông, nằm cạnh một con suối, giữa một khu rừng có nhiều tán cây râm mát, nhiều tảng đá lớn và đẹp.
Ông Mà Dá A đã lên tận huyện miền núi Khánh Sơn, quê hương của những bộ đàn đá nổi tiếng, tìm về 7 thanh đá có 7 thanh âm khác nhau để thiết kế một bộ đàn đá như bộ đồng bào miền núi vẫn dùng làm công cụ để đuổi thú rừng, chim chóc. Ông treo các thanh đá theo thứ tự từ thanh trầm đến thanh cao dần rồi lợi dụng sức nước chảy gõ lên các thanh đá phát lên những âm thanh trầm bổng, dồn dập. "Dàn nhạc đá" này thực sự là một loại đàn tự động của thiên nhiên, tạo ra những bản nhạc vui tai suốt ngày đêm, đem đến cho khách du lịch niềm vui không dứt.
Khu du lịch của ông mới hoạt động được hơn một năm nay. Mọi thứ vẫn mang vẻ nguyên sơ với những túp lều mái tranh, vách lồ ô làm nơi cho khách nghỉ qua đêm. Đến đây du khách sẽ được thưởng thức những sản vật của đồng bào miền núi: các món gà nướng, luộc, gà nấu canh chua lá giang hoặc cơm gạo lúa rẫy cùng với những ché rượu cần nồng say. 

HÒN MUN

Khi đi thuyền quý khách cứ việc phóng tầm mắt của mình nhìn về các phía và quý khách sẽ bắt gặp 3 hòn đảo đứng giăng hàng, đó là Hòn Tằm, Hòn Một, Hòn Miễu và Hòn Mun.

Trong ba đảo này thì đảo Hòn Mun được nhiều du khách khi đến đây đều ưa thích hơn cả. Người ta gọi là “đảo Hòn Mun” vì phía Đông Nam của đảo có những mỏm đá nhô cao vách đá dựng đứng, hiểm trở với nhiều hang động và đặc biệt có màu đen tuyền như gỗ mun, rất hiếm thấy ở những nơi khác. Hòn Mun là một trong 7 hòn đảo trên biển Nha Trang có chim yến làm tổ, hàng năm tại đây thu hái được hàng ngàn tai yến.

Bãi Tắm Hòn Mun không có cát trắng mịn màng như ở Bãi Trũ mà được cấu thành từ những lớp sỏi lớn nhỏ được mài dũa đan xen kẽ nhau lô nhô ở ngoài bãi và khi đến với đảo Hòn Mun quý khách cũng đừng quên bỏ qua cơ hội lặn biển ngắm rừng san hô trùng điệp đủ mọi hình dạng dưới đáy đại dương kéo theo sự quần tụ sinh sống của hàng loạt các loài cá biển, cá cảnh và nhiều động thực vật khác dưới đáy biển. Trên đảo Hòn Mun có rất nhiều các dịch vụ như thuê đồ lặn biển, ngắm san hô, lướt ván, đi canô... Quý khách có thể thuê mướn tại đây, vì vậy quý khách có thể tắm biển quan sát chốn thủy cung và tự tay tìm chọn cho mình những vật kỷ niệm của đáy đại dương.

NON NƯỚC KHÁNH KHÒA

Khánh Hoà (KH) nằm ở phần cong vươn xa nhất ra biển Đông.Mũi Đại Lãnh cùng với Tp Nha Trang và mũi Kê Gà ( BT) là 3 nơi ngắm bình minh sớm nhất VN. Tỉnh có diện tích 6.626 km2, tỉnh lỵ là Tp biển Nha Trang và các huyện thị: Tx.Cam Ranh,.Vạn Ninh,Ninh Hoà, Khánh Vĩnh, Diên Khánh,Khánh Sơn,Cam Lâm và huyện đảo Trường Sa (1 số đảo của nó bị Trung Quốc, Đài Loan, Philippin, Malaisia chiếm đóng).Phía bắc giáp Phú Yên,tây giáp Đăk Lăk,Lâm Đồng;nam giáp Ninh Thuận và phía đông giáp biển. KH có 6 đầm và vịnh lớn, đó là Đại Lãnh, vịnh Vân Phong, Hòn Khói, vịnh Nha Phu, vịnh Nha Trang (Cù Huân) và vịnh Cam Ranh- được xem là cảng biển có điều kiện tự nhiên tốt nhất Đông Nam Á..

*Lịch sử:
Ở Hòn Tre, các nhà khảo cổ học đã phát hiện ra nhiều công cụ bằng đá của một nền nông nghiệp dùng cuốc. Với việc phát hiện ra bộ đàn đá Khánh Sơn vào năm 1979 trong địa bàn cư trú của tộc người Raglai, cho thấy chủ nhân của bộ đàn đá này đã sinh sống ở đây khoảng giữa thiên niên kỷ I trước Công nguyên.

Sang thời đại đồ sắt, các di chỉ đã phát hiện của nền văn hóa Xóm Cồn (Ba Ngòi, Cam Ranh) cho phép khẳng định nền văn hóa thời đại đồ sắt ở Khánh Hoà  có niên đại khoảng gần 4000 năm sớm hơn văn hóa Sa Huỳnh.Nằm trong địa bàn phân bố của văn hóa Sa Huỳnh, Khánh Hoà có nhiều di chỉ khảo cổ học về nền văn hóa này như: Diên Sơn (huyện Diên Khánh), Bình Tân, Hòn Tre (Nha Trang), Ninh Thân (huyện Ninh Hòa).

KH trong thời Chăm Pa là tiểu vương quốc Kauthara nơi sinh sống của bộ tộc Cau - một trong hai thị tộc chính của vương quốc Chăm pa xưa. Khu tháp thờ Bà mẹ xứ sở Ponagar (Nha Trang) đến nay vẫn còn, là nơi thể hiện một phong cách kiến trúc tháp Chàm hoàn hảo và hùng tráng nhất. Ngoài Tháp Bà Nha Trang), ở KH còn có nhiều di tích văn hóa Chămpa như: Bia Võ Cạnh có niên đại khoảng cuối thế kỷ thứ 2 đầu thế kỷ thứ 3, là tấm bia cổ vào bậc nhất Việt Nam và khu Đông Nam Á, Thành Hời, miếu Ông Thạch, Am Chúa,...

Vào đầu Công Nguyên, một bộ phận trong bộ tộc Cau, đã thành lập nên một tiểu quốc và được đặt tên là Tiểu quốc Nam Chăm, hay còn gọi là Panrãn hay Panduranga (tiếng Chăm Cổ). Tiểu quốc này gồm hai xứ là Panduranga (ngày nay là Phan Rang, Phan Thiết) và Kauthara (tức Khánh Hoà ngày nay). Đối địch với Tiểu quốc Nam Chăm là Tiểu quốc Bắc Chăm ở khu vực thuộc Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định ngày nay.

Sau đó, trải qua nhiều thế kỷ nội chiến liên miên, vương quốc Chăm Pa được thành lập trên cơ sở sự thống nhất của hai xứ Nam Chăm và Bắc Chăm. Đến thế kỷ thứ 8, dưới sự ra đời của vương triều Panduranga (Hoàn Vương Quốc), vùng Kauthara phát triển đến mức cực thịnh chỉ sau kinh đô với những khu đền tháp to lớn và linh thiêng mà tiêu biểu là ngôi đền thánh Ponagar thờ vị nữ thần mẹ xứ sở Yang Pô Y Na Gar.
Năm1653, vua Chăm là Bà Tấm sai quân quấy nhiễu, giết dân Việt ở Phú Yên, xứ Đàng Trong của Chúa Hiền Nguyễn Phúc Tần. Chúa sai cai cơ Hùng Lộc đem quân vào chống giữ, nhân đêm tối đốt thành và tiến đánh đến tận sông Phiên Lang (Phan Rang). Thất bại nặng nề, vua Chăm sai con mang thư hàng và xin dâng đất cho Chúa từ vùng Phan Rang trở ra đến Phú Yên. Chúa chấp thuận và đặt dinh Thái Khang chia làm 2 phủ Thái Khang và Diên Ninh gồm 5 huyện là Phước Diên, Hoa Châu, Vĩnh Xương, Tân Định và Quảng Phước đều giao cho Hùng Lộc trấn giữ. Từ đó, vùng đất này đã trở thành một bộ phận của lãnh thổ Việt Nam cho đến ngày nay.
Vào năm 1690, phủ Thái Khang được đổi thành phủ Bình Khang và vào năm 1742, phủ Diên Ninh được đổi thành phủ Diên Khánh.Vào năm 1771, Tây Sơn dấy nghĩa binh đánh Chúa Nguyễn. Chỉ ba năm sau, Chúa Nguyễn phải bỏ Phú Xuân chạy vào Gia Định. Quân Tây Sơn đã kiểm soát vùng đất kéo dài từ Quy Nhơn đến Bình Thuận.
Sau đó, tướng nhà Nguyễn là Tống Phúc Hạp kéo quân ra đánh lấy lại được Dinh Bình Thuận và Phủ Diên Khánh nhưng rồi lại bị Nguyễn Huệ đem quân đánh tan lấy lại được hai vùng trên..

Đến tháng 7 năm 1793, Định Vương Nguyễn Phúc Ánh thân chinh thống lĩnh đại binh thủy, bộ từ Gia Định kéo ra Nha Trang. Từ Nha Trang tấn công lên Diên Khánh. Quân Tây Sơn không cầm cự nổi phải bỏ Diên Khánh và Bình Khang.

Vào năm 1802, Vua Gia Long lên ngôi, Dinh Bình Khang lại được đổi tên thành Trấn Bình Hòa, phủ Bình Khang được đổi thành phủ Bình Hòa. Sau đó, phải đến năm 1831 thì trấn Bình Hòa mới được đổi tên thành Khánh Hoà như ngày nay.

Năm 1884, triều đình nhà Nguyễn kí kết hiệp ước Patenotre với thực dân Pháp. Ngày 13 tháng 7 năm 1885, vua Hàm Nghi ban chiếu Cần Vương kêu gọi nhân dân và sĩ phu cả nước chống thực dân Pháp, giúp vua cứu nước.

Hưởng ứng lời kêu gọi đó, vào ngày 14 tháng 12 năm 1885 nghĩa quân KH do Trịnh Phong lãnh đạo cùng với sự hỗ trợ của văn thân Phú Yên do Bùi Đáng chỉ huy đã tiến công và chiếm tỉnh KH. Bộ phận quan lại ở đây nhanh chóng giao thành cho nghĩa quân.Từ cuối tháng 3 năm 1886, nghĩa quân đã ráo riết hoàn tất các công tác chuẩn bị phòng thủ các đường thủy bộ, chờ đợi các cuộc tấn công trên quy mô lớn của người Pháp.
Đầu năm 1886, quân Pháp đổ bộ lên Nha Trang, nghĩa binh do Trịnh Phong lãnh đạo chặn đánh địch quyết liệt.Sau đó các lãnh tụ như Trịnh Phong, Trần Đường, Nguyễn Khanh đều bị giết chết. Phong trào Cần Vương ở KH chấm dứt.Trong thời Pháp và triều Nguyễn, tỉnh lỵ được đóng tại thành Diên Khánh, nhưng được chuyển đến thị xã Nha Trang vào năm 1945.

Năm 1941, Nhật đem quân đến đóng tại Nha Trang.19-8-1945, Việt Nam độc lập đồng minh hội (Việt Minh) cướp chính quyền từ tay Nhật.Nhưng chỉ được hai tháng thì Pháp đổ bộ lên Nha Trang và đánh lấy lại KH.

Năm 1955, dưới thời Việt Nam Cộng Hòa, KH cũng được tổ chức lại trên mọi phương diện. Các phủ huyện đổi thành quận. Các làng đổi thành xã.Tháng 5 năm 1959, hai tổng Krang Ying và Krang Hinh thuộc tỉnh Đăk Lăk được sát nhập vào tỉnh Khánh Hoà và lập thành quận Khánh Dương.

Tháng 4 năm 1960, 12 thôn Thượng thuộc quận Cam Lâm được trích ra khỏi Khánh Hoà để nhập vào quận Du Long tỉnh Ninh Thuận.Tháng 10 năm 1965, một phần đất quận Cam Lâm ở phía Nam bị cắt để thiết lập Thị Xã Cam Ranh.

Ngày 1,2,3 tháng 4 năm 1975 Ninh Hòa, Nha Trang và Cam Ranh lần lượt được giải phóng. Năm 1975 ,hợp nhất hai tỉnh Phú Yên và Khánh Hoà thành tỉnh Phú Khánh. Năm 1977, Tx. Nha Trang được nâng cấp thành Tp.Nha Trang.Quốc hội quyết định quần đảo Trường Sa thuộc tỉnh Phú Khánh vào năm 1982. Năm 1989, chia tỉnh Phú Khánh thành hai tỉnh Phú Yên và KH.

Tỉnh có nhiều danh lam thắng cảnh nhờ có bờ biển dài, khí hậu ôn hòa và nhiều di tích lịch sử của vương quốc Champa: Tháp Bà Ponagar,. Thành Hời ,miếu Ông Thạch ,Am Chúa ,Bia Võ Cạnh ,Vịnh Nha Trang (một trong 29 vịnh biển đẹp nhất thế giới); Hòn Nội (Đảo Yến) ,Hòn Miễu (Thuỷ cung Trí Nguyên) ,Hòn Tre (Vinperl land) ,Hòn Tằm, Hòn Mun (Khu bảo tồn biển đầu tiên của Việt Nam) ,Hòn Lao (Đảo Khỉ), Hòn Thị (Suối Hoa Lan) , biển Nha Trang ,biệt thự Bảo Đại ,chùaLong Sơn ,tượng Kim Thân Phật Tổ. Suối khoáng Tháp Bà,Viện Hải dương học Nha Trang, Thành cổ Diên Khánh,Vịnh Vân Phong ,Vịnh Cam Ranh ,Suối nước nóng Dục Mỹ (Ninh Hòa) ,Đầm Nha Phu ,Thác Yangbay, Dốc Lết,Khu tưởng niệm bác sĩ Alexandre Yersin, Mộ Yersin (Suối Dầu) .

NHA TRANG XƯA

Quận Ninh Hòa nằm trong tỉnh Khánh Hòa, có tỉnh lỵ đặt tại thị xã Nha Trang. Tổng số diện tích quận Ninh Hòa khoảng chừng 1.196 cây số vuông (km²); phía Bắc giáp Vạn Giã (thuộc quận Vạn Ninh), phía Nam giáp Nha Trang, phía Tây giáp tỉnh Đắc Lắc, và phía Đông giáp biển Đông Hải. Dãy Trường Sơn có núi non hiểm trở ở về phía Tây quận Ninh Hòa, còn phía Đông có quốc lộ số 1 chạy dọc bờ biển.

Từ quận Ninh Hòa ra Vạn Giã đường bộ độ 27 cây số (ra Huế 594 cây số), vô Nha Trang độ 32 cây số (vô Sài Gòn 475 cây số), lên Buôn Mê Thuột độ 162 cây số. Ðường sắt song song với quốc lộ số 1 là hai trục lộ giao thông chính nối liền Nam-Bắc xuyên qua Sài Gòn, Nha Trang, Ninh Hòa, Huế ... Còn quốc lộ số 21 (nay đổi là 26) bắt đầu từ ngã ba Ninh Hòa (có cái bùng binh tại đây xây trước năm 1975) gần sân vận động cũ, cũng không kém phần quan trọng nối liền Ninh Hòa với các tỉnh cao nguyên đất đỏ xuyên qua Dục Mỹ, Khánh Dương và Buôn Mê Thuột.

Dân số Ninh Hòa ước lượng khoảng trên 200 ngàn người với mật độ trung bình gần 200 người trên mỗi cây số vuông. Dân cư Ninh Hòa đa số làm nghề nông ở các miền đồng bằng, làm nghề đánh cá ở ven biển; riêng nghề làm gạch gói ở Ninh Xuân (Giếng Bọng) và làm muối thì ở Hòn Khói.

Trước năm 1975, một số tiểu công nghệ đặc thù "cha truyền con nối" như làm nghề bánh tráng, bún, bánh nậm, bánh ít, bánh xèo, bánh căn, bánh dây, bánh hỏi, chả, nem, thợ rèn, làm vôi v.v.. hầu hết tập trung ở Xóm Rượu. Đặc biệt, chả và nem ở đây rất nổi tiếng cả nước không đâu bằng. Một thiểu số sống ở những triền núi như Phong Thạnh, Phú Hữu, hòn Hèo, hòn Sầm v.v… làm nghề trồng trọt và đốn cây bán làm củi. Một số ít người Thượng sắc tộc Rhadé (quen gọi là Đê) từ vùng cao nguyên xuống chợ sinh hoạt hàng ngày trong việc đổi chác thịt thú rừng, vải vóc, hoa quả như đậu xanh, dưa hấu, bí đỏ…

Người Hoa tập trung sinh sống dọc hai bên đường Trần Quý Cáp từ đường lên ga cho đến cầu Dinh, nhưng nhiều nhất phải kể khu vực quanh chợ Dinh (xem bài viết của Dương Tấn Long "Sông Dinh Qua Thi Ca - Phần 8"). Hầu hết, họ sống bằng nghề thương mại và đã cùng một thiểu số người Việt làm chủ những tiệm buôn đồ sộ làm tăng thêm phần sầm uất cho phố chợ Ninh Hòa, chẳng hạn như:

   Tiệm tạp hóa: Nam Thuận Lợi, Ba Ta, Tân Sanh, Phú Càn Ích, Lý Du Hòa, A A, Hương Giang, Hưng Ký, Thuận Lợi...

   Tiệm thuốc Bắc: Lợi Phát, Gia Phát, Hàng Vạn Tường, Nguyên Phát, Khâu Thiên Bồi, Phổ Tế Ðường, Ninh Hòa, Vĩnh An Hòa, Phước Vũ, Hàn Phương Viên..

   Tiệm thuốc Tây: Bình Minh, Ninh Hòa, Ngọc Việt, Tấn Đắc...

   Tiệm xây dựng kiến thiết: Cẩm Sanh, Liên Thành, La Lợi...

   Tiệm phụ tùng xe: Ðông Thành, Tiến Mỹ, Hòa Lợi...

   Tiệm sách: Trung Thành, Vừng Ðông, Khai Trí, Văn Hóa, Khai Ðức...

   Tiệm vải: Ðồng Thái, Ðỗ Trân Ký, Ích Thành, Hiệp Thành, ...

   Tiệm chụp hình: Ánh Hưng, Vừng Ðông, Mỹ Quang, ...

   Tiệm bánh kẹo: Lợi Hanh, Dân Dân, ....

   Tiệm vàng: Hoa Phát, Kim Thành, Liên Kim...

   Tiệm may: Trường Ðôn, Thời Trang, Mỹ Trang ...

   Tiệm giày: Trúc Thọ, ...

   Tiệm bán và sửa đồng hồ: Kim Quang,...

   Tiệm nhang: Vạn Lợi, ...

   Tiệm nem: Thái Thị Trực, ...

   Tiệm hủ tiếu, mì, bánh bao: Ðại A, Tự Nhiên (ông Tù)

   Tiệm bán guốc: cô Hường (trong lòng chợ), chị Diệp...

   Tiệm gạo: Châu Nam Hòa, bà Tám ...

   Ðại lý thuốc lá: Cẩm Hưng, ...

Một số tiệm đáng được ghi nhận nằm trước sân vận động cũ , phục vụ các phương tiện chuyển vận và giải khát như:

Tiệm hàn, điện, sửa xe vá các loại lốp xe hơi: Hòa Hưng, Nguyễn Ánh, Nguyễn Quang, Ðức Lượng,...

Tiệm kem: Thiên Hương,...

Ninh Hòa có tất cả 3 đèo: 
   đèo Cạnh (hay đèo núi Đeo) tại cây số 10 (Ninh Xuân) trên Quốc lộ 21,
   đèo Rọ Tượng nằm ở phía nam và
   đèo Bánh Ít ở phía bắc,

và một con sông, sông Dinh. Sông Dinh rộng lớn và dài khoảng 10 cây số, do 3 sông con bên dưới đây xuôi về gặp nhau tại cuối làng Ðiềm Tịnh, có địa danh là: "Họng Ngã Ba".

(1) Sông Lốt bắt nguồn từ Ðá Bàn.  Thượng nguồn có lòng hồ Ðá Bàn rộng mênh mông, nước trong vắt, chảy xuống các xã Ninh Phụng, Ninh Ðông.

(2) Sông Ðục (còn gọi là sông Ðá) hẹp hơn có nước đục quanh năm, chảy qua các xã Ninh Thượng, Ninh Thân, Ninh Phụng.

(3) Sông Cái chảy qua các xã Ninh Sim, Dục Mỹ, Ninh Xuân, Ninh Bình, Bình Thành xuyên dưới cầu Bến Gành ở cây số 2 (quốc lộ số 21).  Thượng nguồn có lòng hồ Suối Trầu, rộng mênh mông.  Về mùa mưa, nước sông Cái thường đỏ ngầu.

Từ "Họng Ngã Ba", sông Dinh tiếp tục chảy qua cầu Sắt ở Vĩnh Phú, và cầu Dinh (trên có quốc lộ số 1 cũ) rồi chảy thẳng đến Tiên Du ra cửa biển Hà Liên, có làng Lệ Cam và Tân Tế quanh chân Hòn Hèo. 

Dân Ninh Hòa hồi ấy, hầu hết ai cũng biết rõ những nơi rất quen thuộc dọc dài theo sông Dinh như bến ông Đùm, bến bà Lép, lỗ lỡ gần nhà Thờ, đập Chợ Nhỏ thuộc xã Ninh Giang, đập Bờ Trang thuộc xã Ninh Phú v.v…

Vì nước lơ lớ mặn mà dân bản xứ thường gọi là nước "xả hai, sà hai" gần cửa biển, nên tại đây sông Dinh có đầy dẫy các loài cá như cá đỏ mang, cá trèn, cá trạch, cá hồng,.. nhưng đáng kể hơn hết là chình, một đặc sản “độc nhất vô nhị" của Ninh Hòa. Một chi nhánh rẽ ra từ sông Dinh phía trên đầu chợ chảy qua xóm lò heo, cầu Gỗ rồi cầu Trạm tạo ra nhiều mương, ao và bầu có rất nhiều lươn, cá rô, cá sặc, cá lòng tong, cá trê, cá trầu (lóc) và đặc biệt giúp ích cho nghề nông tát nước vào ruộng lúa.

Biển Hòn Khói và Hà Liên có nhiều loại cá ngon như cá thu, cá bò, cá cờ, cá lạc, cá cơm, cá lá, cá đối, cá măng, cá bóng mú, cá đuối, cá ngân, cá bạc má, cá chù, cá liệt, cá nhồng, cá trích, cá nục....và nhiều hải sản đặc biệt khác như tôm hùm, tôm tích, tôm thẻ, hải sâm, sò huyết, ốc gạo, ốc xúc, rau câu, v..v...

Trước năm 1975, Ninh Hòa có tất cả 3 trường trung học nổi tiếng: Trung học Công lập Trần Bình Trọng, Trung học Bán công Ninh Hòa và Trung học Công giáo Đức Linh. Ngoài ra cũng có một số trường trung học khác nhưng ít được giới học trò nhắc nhở tới chẵng hạn như Trung học Đức Quang gần kho thuốc lá, Trung học Bồ Đề trong khuôn viên chùa Phật Học và trường Tàu. Các trường tiểu học ở Ninh Hòa đào tạo những học sinh xuất sắc trong thời gian ấy phải kể đến trường Tiểu học Tư thục Đức Trí ở dốc Quán Xóm Rượu, trường Tiểu học Công lập Ninh Hòa (hay gọi Pháp Việt) đối diện bến xe Ninh Hòa (còn gọi bến xe ngoài), trường Tiểu học Công lập Mỹ Hiệp tọa lạc ở Xóm Mới v.v…

Dân Ninh Hòa đa số theo đạo Phật và đạo thờ cúng ông bà, một số khác theo đạo Thiên Chúa và Tin Lành và một số nhỏ theo đạo Cao Đài.

Đình Mỹ Hiệp ở Thị trấn Ninh Hòa, tiêu biểu kiến trúc truyền thống cổ với nghệ thuật chạm trổ, điêu khắc mỹ thuật, lớn và linh thiêng tọa lạc sát Quốc lộ 1 gần kho thuốc lá (quen gọi là Bataillon – deuxième bureau từ thời Pháp). Có rất nhiều chùa như chùa Cát (còn gọi là Trường Thọ) ở gần Gò Muồng, chùa Bửu Long trên cổng xe lửa ở Bình Thành, chùa Minh Hương ở cầu Gỗ; miễu như miễu ấp trong (miễu ấp Đông Thành) gần gò Lăng, miễu ấp ngoài (miễu ấp Bắc Hiệp), miễu Tây Tụ ở cầu Gỗ v.v… Riêng người Hoa có hai chùa chánh: chùa Hải Nam (chùa Tàu ở Vĩnh Phú) và chùa Hội Quán (chùa Quảng Ðông) ở thành Chùa sát đường Nguyễn Trường Tộ, ngõ lên chợ từ Gò Muồng, Xóm Rượu và chùa Tiều sát bên cầu Dinh.

Chùa lớn nhất là chùa Phật Học ở Vĩnh Phú, nhà thờ công giáo cổ nhất được người Pháp xây cất và tọa lạc một nơi vắng vẻ ở gò Muồng, còn nhà thờ hiện đại xây trên đường Nguyễn Huệ đối diện trường Trung học Bán công Ninh Hòa, và sau cùng là nhà thờ đạo Tin Lành nằm trước mặt kho thuốc lá. Riêng nhà thờ đạo Cao Ðài tọa lạc tại Dục Mỹ, cách Ninh Hòa khoảng 14 cây số.

Thắng cảnh đẹp nhất Ninh Hòa trong đó phải nói đến bãi tắm Dốc Lết, động cát Bá Hà, lâu đài tình ái Hòn Khói, suối Ba Hồ, hồ chứa nước Ðá Bàn, Trường Bơi, suối nước nóng Dục Mỹ, v.v…Có rừng núi xung quanh suối tạo nên phong cảnh hùng vĩ và thơ mộng. Nổi tiếng nhất là núi Hòn Vọng Phu cao 2051m nằm về hướng Tây Bắc và tháp Bửu Dương có 7 tầng tọa lạc tại thôn Ðiềm Tịnh, xã Ninh Phụng.  Lăng Bà Vú là một di tích lịch sử do vua Gia Long xây, để nhớ ơn công nuôi của bà khi nhà vua tìm đường ẩn náu tại địa phận Ninh Hòa.

Vì cận biển nên độ ẩm tương đối cao, thường nóng nực và hạn hán về mùa hè,  và vì lụt lội luôn xảy ra vào tháng 10 đến tháng 11 nên rét mướt kéo về những ngày cuối năm.

Sau Tết, các loại cây ăn trái như đào, mận, lựu, thanh long, xoài …, các loại hột như hột đác, hột xay, hột đười ươi vô số được bày bán ở chợ. Có nem lùi, nem nướng, nem chua của Thái Thị Trực và chả ram của bà Lột ngon tuyệt vời, đặc biệt có bánh xèo bà Chói, bà Lượng, bánh căn bà Ðức, mắm ruột cá bò kho với mỡ ăn với bánh ướt, trái quít dẻo hòn Sầm nấu xôi, bông nghễ hái tận hòn Hèo chấm mắm ốc suốt (xúc) Hà Liên là những đặc sản trứ danh của riêng Ninh Hòa mà đã ăn rồi thì không khi nào quên được!

Bún sứa Nha Trang

Buổi sáng, điểm tâm món bún sứa với chả cá (hoặc cá dầm) nóng hổi, kèm theo giá sống và bắp chuối non xắt mỏng, trong cái gió biển hây hây thì còn gì bằng. Món bún sứa Nha Trang phong phú sắc màu và đậm đà hương vị. Món sứa là nguyên liệu chính trong tô bún nóng hổi gồm có sứa, tôm, cua, thịt ba chỉ, chả cá hấp hoặc chả cá viên có điểm thêm mùi thơm của đậu phụng rang, vài lát ớt cay và không thể thiếu vị mặn nồng nàn của mắm ruốc. Thịt sứa mát và giòn, nhất là chân sứa, mùi vị đặc biệt khó quên dù trộn chung với thịt, cua, tôm...Đến thành phố biển Nha Trang, bạn đừng quên thưởng thức món bún sứa. Những người xa Nha Trang, khi trở về thăm thành phố cũ, thường không quên ghé lại quán bún sứa bên đường để thêm một lần thưởng thức món ăn đượm đầy mùi vị quê hương.

Nha Trang đặc sản Bánh tráng chấm mắm ruốc

Cách đây vài năm dọc đường Trần Phú bán đầy rẫy, nhưng vì văn minh cho Nha Trang trong mắt du khách, nên các hàng quán "bánh tráng chấm mắm ruốc" di dời vào Công viên Yến Phi, đường Nguyễn Chánh xung quanh trường CĐSP...Đã là người Nha Trang sống ở NT hay đi đâu xa cũng không bao giờ quên nỗi hương vị món ăn đơn sơ, giản dị " bánh tráng chấm mắm ruốc" này.

Nha Trang Nem Nướng Ninh Hòa

Nhiều người biết đến Ninh Hòa bởi có món nem chua. Nhưng còn một món nem khác, chẳng chua tí nào mà vẫn thuộc vào hàng “danh thực”, trở thành món ăn không thể thiếu với người dân Ninh Hòa và Nha Trang, đó là nem nướng. Khách du lịch, khi đến thành phố biển, trong thực đơn của mình, cũng có cả một buổi thưởng thức nem Ninh Hòa. Điều lạ là món nem nướng tuy xuất xứ từ Ninh Hòa và tại Ninh Hòa hiện vẫn có những tiệm bán nem trên đường Trần Quý Cáp hoặc trong chợ Ninh Hòa, nhưng nem Ninh Hòa khi dời vào Nha Trang cả 20 năm nay, treo bảng “nem Ninh Hòa” lại trở nên nổi danh hơn ở ngay tại xứ sở Ninh Hòa của nó. Ăn nem nướng Ninh Hòa tại Nha Trang sẽ thấy không có gì khác với ở quê gốc của nó cách Nha Trang 34 cây số. Cách chế biến, pha chế nước mắm, cũng đều theo cách mà gần mấy chục năm nay vẫn làm, không thay đổi.

Nem chua chủ yếu làm bằng thịt đùi còn nóng của những con heo lớn, dùng chày giã hoặc máy xay xay nhuyễn rồi giã sơ lại, sau đó trộn tỏi, tiêu, da heo thái nhỏ. Để cho nem lên chua, chỉ có 2 loại lá là chùm ruột và vông nem. Lá chùm ruột làm nem ngon hơn, lại có rất nhiều ở Khánh Hòa. Vị chua của nem nhờ lá chùm ruột rất lạ, khác xa với nem chợ Huyện (Bình Định) làm bằng lá ổi hoặc nem Thủ Đức (TP. Hồ Chí Minh) làm bằng lá vông nem. Thường khi khách vào quán nem, ngoài nem nướng đã gọi, trên bàn luôn có sẵn một đĩa nem chua và chả lụa để cho khách ăn chơi. Nem chua ăn kèm với tỏi và nước chấm gồm ớt, tỏi, đường, nước mắm pha sệt. Vị ngọt cay của nước mắm ăn với nem rất hấp dẫn.
Hiện nay, tại địa bàn Nha Trang có khoảng 20 tiệm bán nem phục vụ từ chiều đến tối, nằm trên đường Nguyễn Thị Minh Khai, Lê Lợi, Hoàng Văn Thụ, Lê Thành Phương, Trần Đường… Nhưng đông khách hơn cả là quán Đặng Văn Quyên và Ngọc Tiên. Làm nem nướng cần có thịt xay nhuyễn hoặc bằm nhỏ nướng lụi, bánh tráng chiên giòn (bánh tráng cuốn nhỏ, bỏ vào chảo dầu chiên phồng lên). Một phần nem nướng khá cầu kỳ gồm khoảng 6 - 8 miếng thịt băm lụi, cũng từng đó miếng bánh tráng chiên giòn. Ăn kèm với món nem chính là các loại rau. Rau ăn nem nướng không phức tạp, nhưng cũng có cả chục loại đủ mùi cay, chua, chát… Tùy theo mùa, rau có thể được bày ra gồm: dấp cá, hẹ, húng quế, tần ô, xà lách, dưa leo, chuối chát, khế (hoặc xoài sống)… có nơi có thêm dưa chua và hành chua. Sự thành công hay thất bại của quán lại rơi vào món nước chấm. Nước chấm là loại nuớc lèo pha chế với công thức riêng. Khi ăn, dùng bánh tráng nem (sản xuất tại Diên Thủy, Diên Khánh), bỏ rau, thịt lụi, bánh tráng chiên giòn vào, cuốn lại, chấm nước lèo mà ăn. Rất ngon.
Hiện nay một phần nem nướng là 20.000 đồng cho một người ăn, nếu đi 3 người chỉ cần kêu 2 phần là đủ. Quán Đặng Văn Quyên trên đường Hoàng Văn Thụ (Nha Trang) bán với giá 10.000 đồng/chục cuốn nem to, dai và ngon. Chủ quán Đặng Văn Quyên gốc Ninh Hòa, cũng là người tiên phong trong việc mở quán nem tại Nha Trang. Vào mùa du lịch, khách mua nem đem về tặng bà con nhiều đến nỗi nem chỉ mới vừa gói xong đã bán, chủ quán phải dặn khách để 3 ngày sau cho nem “chín” mới ăn được.